پایگاه خبری تحلیلی زاگرس نشینان

به گزارش خبرگزاری زاگرس نشینان؛اشکان مرادی فعال فرهنگی-اجتماعی در یادداشتی باعنوان؛۱۳ بهمن روز جهانی تالاب ها؛ایذه ؛ شهر تالاب ها

شهر ایذه، مرکز شهرستان ایذه در شمال شرق استان خوزستان با جمعیتی بالغ بر ۱۳۰هزار نفر محصور در سلسه جبال زاگرس که پیشینه ی تاریخی آن با توجه به وجود آثار و سنگ نبشته‌های باستانی سکونت گاهی از دوره عیلامیان بوده و در مسیر جاده تاریخی دزپارت که از روزگار باستان تا به امروز به نام‌ های ایزج، آیاپیر، اَنشان، آنزان و مال امیر خوانده شده‌ و نام عیلامی آن ” ایدیذه” به معنای “شهر کنار آب” آمده که به دلیل قرار گرفتن در میان تالاب های “میانگران” و “بندون” بوده است. شهر ایذه شهر سنگ نگاره ها و موزه ی روباز ایران باستان که سنگ نگاره هایی همچون شهسوار، خونگ اژدر، تاریشا، کول فرح و قلعه های تاریخی قلعه مدرسه و کژدمک و تاق طویله، نورآباد و گوردخمه ها و آثار کشف شده فراوان که نماد آن مرد پارتی نگین موزه ایران باستان است.
تمامی ظرفیت های ارزشمند تاریخی و طبیعی این شهرستان هر کدام به تنهایی می تواند جاذبه ی گردشگری خاص خود را داشته باشد و نمی توان از ظرفیت بالقوه و بی بدیل دو تالاب ارزشمند میانگران و بندون شهر ایذه سخن نگفت.
براساس ماده ۱ کنوانسیون رامسر تالاب عبارتست از«مناطق پوشیده از مرداب، باتلاق، لجنزار یا آبگیرهای طبیعی و مصنوعی اعم از دائمی یا موقت که در آن آبهای شور یا شیرین به صورت راکد یا جاری یافت میشود و آبگیرهای دریایی که عمق آنها در پائین ترین حد جزر از ۶ متر تجاوز نکند» را نیز شامل می شود.
تالاب‌ها اکوسیستم‌هایی استراتژیک برای حیات کره زمین هستند که خدمات مفید فراوانی را برای انسانها، آبزیان و حیوانات وحشی و اهلی و پرندگان عرضه می کند که هیچ اکوسیستم دیگری قادر به ارائه آن‌ها نیست. کارکردهای ارزشمندی همانند حفاظت و بهبود کیفیت آب، تأمین زیستگاه برای جانوران، ذخیره‌گاه سیلاب‌ها و حفظ جریان آبهای زیر زمینی و جذب آلاینده‌ها ازجمله خصوصیات طبیعی و بی‌نظیر تالاب‌ها هستند. درتمام طول تاریخ انسان، تالاب ها را به عنوان بی فایده، مضر و بستری برای زندگی وحوش و مأمنی برای حشرات ناقل بیماریها شناخته و به همین دلیل رابطه انسان با تالابها همیشه خصمانه ودرجهت تخریب آن بوده و در تمام کشورها تغییر کاربری زمینهای تالابی برای استفاده هایی نظیر آبزی پروری، زهکشی و توسعه اراضی زراعی یا تحصیل زمین برای توسعه صنعت نه تنها مجاز تلقی می شد بلکه بعنوان اصلاح و بهبود سرزمینی به حساب می آمد و بر خلاف رشد وآگاهی مردم نسبت به اهمیت حفظ محیط زیست به ویژه تالاب ها هنوز درک واقعی ازاهمیت کارکرد این زیستگاههای حیاتی بسیارپایین است.
با کمی تامل و مطالعه در خصوص اهمیت تالاب ها و این سرمایه ی بی مانند خدادادی در شهری با وسعت ۱۳۰۰هکتار می توان متوجه شد که داشتن دو تالاب زیبای “بندون” و “میانگران” در این شهر یک مزیت و پتانسیل استثنایی محسوب می شود که متاسفانه خواسته یا ناخواسته یا بر اثر عدم آگاهی و سو مدیریت ها این دو تالاب در وضعیت بسیار ناگواری به سر می برند.
“تالاب میانگران” در فاصله یک و نیم کیلومتری غرب شهرایذه به‌ طور میانگین ۲۵۰۰ هکتار وسعت دارد که محل زمستان‌گذرانی پرندگان مهاجری است که در بدو ورود به خوزستان در این تالاب استراحت می‌کنند و با سردی هوا به سمت تالاب‌های جنوبی کوچ می کنند و یک منبع آب ضروری جهت تغذیه سفره های زیر زمینی می باشد این تالاب در چند ساله اخیر با توجه به خشکسالی ها با تهدیداتی همچون تصرف اراضی و کشت ها و شکار غیرمجاز و حفر بی شمار چاه های مجاز و غیرمجاز در حریم این تالاب و تهدید زیست محیطی خطرناک تخلیه فاضلاب های شهری و روستایی، بیمارستانی و صنعتی و پساب های اراضی کشاورزی مواجه و این تعدی ها و آلودگی ها، کوچ پرندگان را با مشکل مواجه کرده و اکثر ماهی های آن نیز از بین رفته اند و بخش عمده خشک شده این تالاب در تابستانها دچار آتش سوزی های عمدی توسط کشاورزان و شکارچیان غیرمجاز و گردشگران گردیده و به کانون ایجاد گرد و غبار محلی نیز منجر شده است.
“تالاب بندون” در گذشته‌ باستانی بخشی از هویت زیست بومی و تشکیل‌دهنده‌ ی تمدن‌های واقع در دشت ایذه بوده که شدیدا در معرض نابودی است با وسعتی معادل ۱۲۰۰هکتار در فاصله ۳ کیلومتری شرق شهر ایذه در دامنه کوه مونگشت واقع شده و در کنار تالاب میانگران میزبان پرندگان مهاجر از سیبری و حیات وحش و زیستگاه گاومیش ایرانی بوده و چندین روستای بزرگ و کوچک، زندگی و معیشتشان به حیات جاری تالاب وابسته است. ولی سرنوشتی فاجعه بار تر از دیگر تالاب این شهر دارد. در حریم این تالاب شرکت‌های آب و فاضلاب روستایی و شهری با حفر بیش از ۲۰ حلقه چاه و حفر چاه های غیر مجاز کشاورزی سبب خشکیدگی این تالاب را فراهم و حق آبه ای را برای آن نگذاشته اند و در تصمیمی غیر کارشناسانه و بی‌سابقه در تاریخ تالاب‌های ایران و جهان بر خلاف قوانین داخلی و کنوانسیون های بین المللی این زیستگاه و اکوسیستم طبیعی به اداره کل راه و شهرسازی استان واگذار و باعث شد تا صدها پرونده ی تقاضای زمین از سوی دستگاه‌های دولتی و خصوصی و شخصی برای تصرف این اراضی تالاب تشکیل شود از جمله واگذاری اراضی تالاب جهت احداث شهرک صنعتی و…که این اقدامات غیر کارشناسی منجر شده است به یکی از کانون های فعال ریزگرد و غبار محلی که حجم بالایی از خاکستر پسماندهای بیمارستانی و شهری را به همراه دارد.
با توجه به مزیت های بالای تالاب ها شامل کنترل سیلاب ها، تغذیه آبهای زیر زمینی، جلوگیری از ایجاد کانون های ریزگرد، حفظ محیط زیست و تنوع گونه های گیاهی و جانوری، جنبه گردشگری و آموزشی، زیبا شناسی و هنری، ایجاد اشتغال و حفظ هویت تاریخی یک شهر انتظار می رود با ثبت جهانی تالاب های ایذه گام محکمی در جهت حفاظت از حریم این تالابها برداشته و با همکاری شرکت آب و فاضلاب استان نسبت به احداث تصفیه خانه فاضلاب شهری در اسرع وقت اقدام و آبراهه های منتهی به تالاب ها لایروبی و حق آبه آنها از خط آینده انتقال آب کارون تامین و برداشت آب از چاه های مجاز کاهش و چاه های غیر مجاز مسدود گردد و با آموزش جوامع محلی و احداث زیرساخت های تفریحی و گردشگری منجر به گسترش صنعت گردشگری و ایجاد اشتغال پایدار در شرایط نا مساعد اقتصادی فعلی شهر ایذه کمک و از همه مهم تر این تالاب ها به چرخه طبیعی زندگی خود باز گردند.