پایگاه خبری تحلیلی زاگرس نشینان

به گزارش خبرگزاری زاگرس نشینان، اشکان مرادی معاون نظارت بر امور اشتغال و سرمایه گذاری روستایی استانداری خوزستان در یادداشتی باعنوان: زراعت چوب در استان خوزستان ؛ بایدها و نبایدها

چوب یکی از مواد اولیه تولیدات صنعتی است که میزان تولید آن یکی از شاخص‌های مهم صنعتی در هر کشور به حساب آمده و از سال ۱۹۶۱ تاکنون نزدیک به ۴میلیارد مترمکعب چوب در جهان از طریق زراعت درختان با رشد سریع تولید شده که کشورهای آمریکا، هند، چین، برزیل و روسیه بیشترین میزان تولید آن را در اختیار داشته و با افزایش جمعیت جهان و تقاضای روز افزون محصولات و فرآورده های چوبی، تامین آن به چالش مهمی برای کشورها تبدیل شده است.

کشور ايران از جمله كشورهاي كم جنگل جهان محسوب مي شود كه برآورد مساحت جنگل‌های آن حدود ۱۲ میلیون هکتار است که طی سال های اخیر به دلایل مختلفی از قبیل بهره ‌برداری های بی‌رویه، توسعه شهرها و روستاها، رشد صنعتی و کشاورزی، تخریب و تجاوز و… با کاهش جدی مواجه شده است.

برای تأمین چوب مورد نیاز کشور سه گزینه وجود دارد:

۱٫برداشت از “جنگل ها” که با توجه به محدودیت سطح جنگل های کشور امکان پذیر نیست

۲٫”واردات چوب” که با وجود وضعیت ارزی کشور و مسائل قرنطینه ای در کوتاه مدت اجتناب ناپذیر است

۳٫ «زراعت چوب» و توسعه آن در کشور که تنها راه اصولی و اساسی برای تولید چوب مورد نیاز و حفظ جنگل ها به شمار می آید.

فرآیند پرشتاب توسعه و افق‌های رشد اقتصادی کشور، ضرورت توجه جدی به تأمین فرآورده ‌های چوبی مورد نیاز را برای آینده بیش‌ از پیش تعیین می‌کند، میزان واردات تحت تأثیر عواملی از قبیل منابع ارزی، قرنطینه و… بوده و فراز و نشیب‌های بسیار زیادی دارد و نیازهای کشور نیز به خوبی تامین نمی شود.

اگر مقایسه ای با کشور ترکیه داشته باشیم، اراضی جنگلی این کشور طی۱۲سال اخیر با ۹میلیون هکتار افزایش به ۲۲میلیون هکتار رسیده و ۲۸ درصد نسبت به سطح کل کشور ترکیه ارتقاء پیدا کرده و سالانه به طور میانگین ۲۵۰میلیون نهال کاشته و۲۰میلیون مترمکعب چوب تولید می شود.

براساس طرح زراعت چوب وزارت جهادکشاورزی از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ باید ۷۵ هزار هکتار از اراضی ملی زیر کشت انواع درختان زودبازده و سریع‌الرشدی مانند صنوبر، پالونیا و اکالیپتوس می رفته، اما تنها ۱۷هزار هکتار یعنی ۲۰درصد اجرا شده و به دلیل عدم اشراف و آگاهی کامل به اهمیت زراعت چوب و نبود برنامه ریزی منسجم و ایجاد تشکلی پایدار برای رفع مشکلات در این زمینه این طرح با شکست مواجه شد، در صورتی که می‌توانستیم ۶۰ تا ۷۰ درصد از نیاز چوب کشور را از این طریق تامین کرد.

زراعت چوب در استان خوزستان

جایگاه و اهمیت زراعت چوب

استان خوزستان با مساحت ۴ میلیون و ۷۰۰ هزار هکتار اراضی ملی و ۱میلیون و۴۷۰هزار هکتار اراضی کشاورزی، یکی از مهم ترین حوضه های آبریز کشور با جاری بودن ﻳﻚ ﺳﻮم آب ﻫﺎي ﺳﻄﺤﻲ است و طی ۱۰ سال گذشته تجربیات متفاوتی در حوزه زراعت چوب به دست آمده که می توان با آسیب شناسی، اصلاح ساختار ها و دانش روز، از این ظرفیت سرمایه‌گذاری و اشتغالزایی بهترین بهره را برد. در استان خوزستان بر اساس استعدادیابی بیش از ۲۰۰هزار هکتار عرصه ی با قابلیت واگذاری زراعت چوب شناسایی شده و حدود ۵ هزار هکتار زمین جهت زراعت چوب در شهرستان‌های: شوش، اهواز، گتوند و بهبهان واگذار شده است؛ اما با توجه به ظرفیت های کشاورزی استان خوزستان، نیاز به مطالعات و بررسی توجیه اقتصادی زراعت چوب در استان بیش از پیش دیده می شود، زیرا یکی از بزرگترین چالش های کشاورزی استان بحث تخصیص حق آبه، به صورت دایم است و اگر مقرر است حق آبه دایم و نه فصلی توسط سازمان آب و برق استان خوزستان به اراضی زیر کشت زارعت چوب داده شود، ارقام و گونه های سازگارتری همچون نخیلات، انگور، مرکبات، انجیر و گیاهان دارویی و… که توجیه اقتصادی بیشتری دارند قابل ملاحظه اند و همچنین می توان به دیگر چالش های این طرح در استان از جمله:

الف. در زمینه کشت و زراعت:

۱٫ مالکیت عرفی اراضی و تعارضات با جامعه محلی۲٫ عدم آمایش سرزمینی۳٫ آب‌ بری بالا و دوره بازدهی طولانی۴٫ زمین خواری در پوشش زراعت چوب ۵٫ تجربه ناموفق طرح طوبی ۶٫ عدم معرفی گونه های با تولید و راندمان بالا ۷٫ نبود نهالستان های تخصصی زراعت چوب

ب. آموزش:

۱٫نبود طرح های مطالعاتی بومی موفق ۲٫عدم آموزش و مهارت جوامع محلی ۳٫نقش کمرنگ دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی و نبود پشتوانه ی کارشناسی و تخصصی

ج. فرآوری و صنایع تبدیلی:

۱٫گسترش صنایع چوبی با توجه به عدم توسعه هماهنگ زراعت چوب و تهیه مواد خام ۲٫ کمبود صنایع جانبی در خصوص اسانس، مواد خوراکی و دارویی

د. مدیریت و برنامه ریزی:

۱٫ تعدد دستگاه های متولی و نبود نهادهای حمایتگر برای تحقق طرح و مدیریت واحد۲٫ تخصیص زمین از طریق ماده۳ با برگزاری مزایده عمومی اراضی۳٫ عدم استقبال کشاورزان۴٫ منازعات دامداران و مرتع داران با اراضی تحت کشت زراعت چوب، در این خصوص اشاره نمود. و پیشنهاد می گردد جهت حفظ بیت المال، حفاظت از اراضی و عدم تکرار آزمون و خطای دوباره اقداماتی همچون:

الف. در زمینه کشت و زراعت:

۱٫کشت در اراضی محصور و حفاظت شده ای مانند (پادگان ها، اراضی حفاظت شده محیط زیست و کشت و صنعت های نیشکر) ۲٫ کشت در کمربند میانی استان، کانون های ریزگرد، زمین‌های موات و متروکه و نامرغوب ۳٫ استفاده از آب‌های نامتعارف و الزام روش های آبیاری قطره‌ای و نوین ۴٫کشت در اراضی بلا تکلیف جهادکشاورزی مثل طرح دیمه رامهرمز، هارکله لالی و… ۵٫کشت در اراضی بزرگ مقیاس و عدم تفکیک و خرد کردن اراضی واگذاری ۷٫ارایه نهال رایگان با کیفیت خصوصا گونه اوکالیپتوس کامالدولنسیس۸٫کشت در اراضی شهرداری‌ها و دهیاری‌ها

ب: آموزش:

۱٫مطالعات میدانی و اعلام عمومی نتایج مطالعات و ارایه توجیه اقتصادی ۲٫آموزش و ترویج جوامع محلی۳٫استفاده از ظرفیت فارغ التحصیلان دانشگاه‌های کشاورزی جهت برگزاری کارگاه آموزشی و مشاوره

ج: فرآوری و صنایع تبدیلی:

۱٫هماهنگی گسترش صنایع جانبی با تولید مواد خام۲٫ گسترش صنایع جانبی نیشکر

د. مدیریت و برنامه ریزی:

۱٫ایجاد کارگروه و مدیریت واحد با استفاده از تجربه رویکرد “فیلری کشور ساحل عاج” ۲٫استفاده از ظرفیت بانک‌ها و موسسات مالی ۳٫شناسایی و اهلیت سنجی سرمایه گذاران ۴٫نظارت‌ و جلوگیری از تغییر کاربری ۵٫اصلاح آیین نامه، دستورالعمل و قوانین مرتبط با توسعه زراعت چوب

در خاتمه قابل ذکر است که زراعت چوب یک سرمایه‌گذاری‌ بلند مدت است و اگر بنا داریم، خوزستان را به سرزمین سبز، حافظ جنگل و شاخص در زمینه توسعه ی زراعت و فرآوری چوب و ایجاد اشتغال نماییم، این مهم در صورتی محقق خواهد شد که نسبت به رفع موانع و چالش ها و اصلاح ساختارها و هماهنگی بین ارگان های مختلف و ذیربط اجرایی، تحقیقاتی، آموزشی، ترویجی، صنایع و بازرگانی به وجود بیاید و اراده، اعتقاد و آگاهی مسئولان مربوطه در کشور و استان مهمترین نقش را در این زمینه خواهد داشت.